- Προύσα
- Πόλη της βορειοδυτικής Τουρκίας, στην περιοχή της Βιθυνίας, N της Προποντίδας, όπου βρίσκεται το επίνειό της Μουδανιά. Ιδρύθηκε από τον βασιλιά της Βιθυνίας Προυσία A’ (236 – 180 π.Χ.) στις υπώρειες του όρους Όλυμπος, ύστερα από υπόδειξη του φιλοξενουμένου του Καρχηδόνιου στρατηγού Αννίβα. Το 74 π.Χ. ο τελευταίος βασιλιάς της Βιθυνίας Νικομήδης Γ’ την παρεχώρησε με διαθήκη στους Ρωμαίους. Επί Τραϊανού (98 – 117 μ.Χ.), διοικητής της Π. ήταν ο Πλίνιος ο Νεότερος και η πόλη γνώρισε μεγάλη άνθηση· πλουτίστηκε με δημόσια βιβλιοθήκη και μεγάλα λουτρά και πέτυχε πολλά προνόμια. Στους βυζαντινούς χρόνους ήταν περίφημη για τα θειούχα και σιδηρούχα λουτρά της και γνώρισε την εύνοια πολλών αυτοκρατόρων, που τη στόλισαν με λαμπρά οικοδομήματα. Το 950 κατελήφθη από τους Άραβες και το 1097 από τους Σελτζούκους· χάθηκε όμως οριστικά για την αυτοκρατορία το 1326, υποκύπτοντας, ύστερα από πολιορκία ενός έτους, στους Οθωμανούς Τούρκους του Ορχάν. Μεταξύ 1327 και 1361 η πόλη υπήρξε η πρωτεύουσα του νέου Οθωμανικού κράτους· αλλά και μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αδριανούπολη, παρέμεινε πάντοτε η πιο τιμημένη πόλη των Τούρκων, γιατί εκεί ήταν θαμμένοι οι ηγεμόνες τους μέχρι τον Μωάμεθ A’.
Η πόλη είχε ακμαία βιομηχανία μεταξωτών υφασμάτων και εμπόριο, ιδιαίτερα τον 14o αι.· καταστράφηκε κατά την επιδρομή του Ταμερλάνου περ. το 1400 και το 1607 κατά την επανάσταση του Καντέρογλου. Κατά την τουρκοκρατία υπήρχε εκεί ανθούσα ελληνική κοινότητα, η οποία συντηρούσε και τη βιομηχανία μεταξωτών υφασμάτων. Κατά τη μικρασιατική εκστρατεία, η Π. κατελήφθη από τα ελληνικά στρατεύματα στις 8 Ιουλίου 1920, επανήλθε όμως στους Τούρκους στις 11 Σεπτεμβρίου 1922. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι Έλληνες της Π. μετανάστευσαν στην Ελλάδα.
Η πόλη διατηρεί λείψανα του βυζαντινού τείχους, αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα μουσουλμανικά μνημεία της, όπως το περίφημο Πράσινο Τέμενος (1420), κοντά στο οποίο βρίσκονται οι τάφοι του Μωάμεθ A’ και άλλων 11 ηγεμόνων, καθώς και τα τεμένη του Μουράτ B’ (1447) και του Βαγιαζίτ Γιλντιρίμ (1400). Στο ψηλότερο τμήμα της πόλης βρίσκονται οι τάφοι των πρώτων Οθωμανών σουλτάνων.
Η εικόνα της Παναγίας, της λεγόμενης Προυσιώτισσας, του 16ου ή 17ου αι., που η τοπική παράδοση τη συσχετίζει, όπως και το όνομα της μονής, με τη μικρασιατική Προύσα.
Dictionary of Greek. 2013.